पुस्तक नव्हे मसालापट !

गोपाळ हा कर्जाच्या ओझ्याखाली दबलेल्या आणि जमीनीच्या वादाने खंगलेल्या निवृत्त शिक्षकाचा मुलगा. आरती ही एका जिल्हाअधिका-याची मुलगी. दोघेही वर्गमित्र. इयत्ता पाचवीमध्ये असताना गोपाळ आरतीच्या डब्यातला चॉकलेट केक चोरतो...गोपाळची चोरी पकडली जाते गोपाळला शिक्षा होते. मात्र या घटनेनंतर गोपाळ आणि आरती  मित्र बनतात. वेगळ्या आर्थिक आणि समजिक स्तरातील गोपाळ आणि आरती एकमेकांचे अगदी जिवलग मित्र बनतात. त्यानंतर गोपाळ आरतीकडे आकर्षिला जातो आरती आणि गोपाळ यांच्या या कथेतला तिसरा कोन आहे तो म्हणजे राघव. या दोघांचा वर्गमित्र गोपाळ गरीब आणि आरती श्रीमंत असल्यामुळे उरलेला तिसरा स्तर याच्या वाटेला आलाय अर्थात राघव आहे  मध्यमवर्गीय. AIEEE आणि JEE सारखी खडतर परीक्षा पास झालेला स्कॉलर विद्यार्थी. इंजिनियर झाल्यानंतर इन्फोसिसची नोकरी नाकारत  पत्रकारिता हा व्यवसाय निवडणारा ध्येयवादी तरुण. हा राघव  आरतीच्या प्रेमात पडतो तर आरती त्याक्षणी साधारण असलेल्या गोपाळच्या ऐवजी स्कॉलर म्हणून ओळखल्या जाणा-या राघवकडे आकर्षिली जाते.आरतीने आपल्याला नाकारुन राघवचा स्वीकार केला आहे ही बाब गोपाळला  अस्वस्थ करत असते.त्यामुळे गोपाळ सतत आपण राघवपेक्षा श्रेष्ठ आहोत हे सिद्ध करण्याचा प्रयत्न करत असतो. परिस्थितीने गांजलेल्या आणि प्रेमात आपटी खालेल्या गोपाळची भेट स्थानिक आमदाराशी होते आणि त्याची परिस्थिती बदलू लागते. गोपाळची जमिन आणि आमदाराचा पैसा याचा संगम होऊन गंगा टेक हे एक नवे खासगी कॉलेज तयार होते.कोणतीही डीग्री नसलेला गोपाल या कॉलेजचा संचालक होतो. राघववर मात करण्याचे त्याचे प्रयत्न सफल होत आलेले असतानाच गोपालला आपल्या चुकीच्या वागण्याचा साक्षात्कार होतो. अत्यंत नाट्यमय रित्या तो स्वत:ला आरती समोर खलनायक ठरवतो. ज्या राघवला त्याने देशोधडीला लावलेले असते त्याला पुन्हा एकदा स्थिर होण्यासाठी पडद्याआडून मदत करतो आरती आणि राघव यांना पुन्हा 'एकत्र' आणण्यात महत्वाची भूमिका बजावतो. नायक आणि नायिकांचे मिलन होतो आणि हे मिलन घडवून आणल्याबद्दल खलनायकालाही सहानभूती मिळते. कोणत्याही मसाला हिंदी चित्रपटला शोभेल असे हे कथानक आहे  'रिव्ह्युलेशन २०२०'  या चेतन भगत यांच्या ताज्या पुस्तकाचे.  दोन मित्र आणि त्यांची एक कॉमन मैत्रीण यातल्या कथानकाचे नाव Revoltion 2020 कसे असू शकेल ? हे पुस्तक आहे भारतीय शिक्षण व्यवस्थेवर भाष्य करणारे. मार्कांच्या उतरंडीवर आधारित असलेल्या या शिक्षणपद्धतीत सर्वात वरच्या १० टक्के स्तरातीलच मुले आपल्याला हवे ते शिकू शकतात. पण बाकीच्या ९० टक्क्यांचे काय ?  IIT सारख्या प्रतिष्ठित कॉलेजमध्ये  आपल्या पाल्याला प्रवेश मिळावा यासाठी पालकांची सुरु असलेली धडपड.सुरु असते. या पुस्तकातील गोपालचे वडील ही त्याच प्रकारातले आहेत. ते गोपाल पहिल्या प्रयत्नात प्रवेश परीक्षेत चांगले मार्क्स मिळवण्यात अपयशी होतो. त्यामुळे ते गोपालला  कोटाच्या कोचिंग क्लासेसमध्ये पाठवतात. कोटामधले कोचिंग क्लासेसची रचना, तिथली प्रवेश पद्धती,कोचिंग क्लासेसवर आधारित तेथिल  अर्थव्यवस्था हा प्रकार पुस्तकात चांगल्या पद्धतीने मांडला आहे. गोपाल दुस-या प्रयत्नातही प्रवेश परीक्षेत चांगले मार्क्स घेण्यात अपयशी होतो. अपयशी झालेला गोपाल वारणसीमध्ये परततो आणि चेतन भगतांची गा़डी पुन्हा एकदा गोपाल आरती आणि  अधूनमधून राघव या स्टेशनवर फिरत राहते.            या पुस्तकाचा नायक ( म्हणजे ज्याला शेवटी नायिका मिळते  तो ) राघव याला क्रांती घडवायची आहे. तो त्यासाठी इंजिनयर असूनही गलेलठ्ठ पगाराची नोकरी सोडून पत्रकारिता सुरु करतो. बड्या वृत्तपत्रातील नोकरी गेल्यानंतर स्वत:चे वृत्तपत्र सुरु करतो. या वृत्तपत्राच्या माध्यमातून शिक्षण  क्षेत्रातील भ्रष्टाचार बाहेर काढतो. त्यामुळे स्थानिक आमदाराची जेलमध्ये रवानगी होते. हे सगळे ठिक. आमदाराशी पंगा घेतल्यामुळे त्याचा पेपर उद्धवस्त होतो हे देखील मान्य. मात्र नंतर ज्या वृत्तपत्रामधून आपल्याला काढून टाकण्यात आले तेच वृत्तपत्र आपल्याला परत का बोलावते ? हे त्याला समजत नाही.ज्या वृत्तपत्राने दबावामुळे  आपल्याला काढून टाकले त्याच वृत्तपत्राने आपल्याला परत घेतले यामागे काही राजकारण असू शकते् हे त्याला का वाटत नाही ?  गोपाल आणि आरतीमधले प्रसंग त्यांच्या वेगवेगळ्या ठिकाणांवर होणा-या भेटी यामध्ये इतकी पाने खर्ची करण्यात आली आहेत की त्यामुळे राघवच्या आयुष्यात  घडणारी ही  स्थित्यंरे अत्यंत घाई घाईने उरकण्यात आली आहेत असे वाटते.  एखाद्या व्यवसायिक चित्रपटामध्ये ज्या प्रमाणे नाच गाणे, नायक नायिकांमधले भावोत्तकट प्रसंग यात बरीच रिळे खर्च केली जातात. ही सर्व दृश्य पिटातल्या प्रेक्षकांना सुखावणारी असतात. त्यामुळे गल्लाही चांगला जमतो. मात्र त्यामुळे एक सशक्त चित्रपट पाहिल्याचे समाधान सच्चा रसिकांना होत नाही. चेतन भगतच्या या पुस्तकाचेही असेच आहे.                    अण्णा हजारेंच्या आंदोलनामुळे भ्रष्टाचार हा विषय तरुणाईच्या अजेंड्यावर आला आहे. या  आंदोलनाच्या काळात चेतन यांनी  ठाम समर्थन केले होते. त्यामुळे शिक्षण क्षेत्रातील भ्रष्टाचार ही मध्यवर्ती थीम असलेलले पुस्तक असा प्रचार करत चेतन भगत यांचे नवे पुस्तक बाजारात आल्याने त्याच्याकडून अपेक्षा मोठ्या होत्या. मात्र या अपेक्षा तू पूर्ण करु शकलेला नाही. हे पुस्तक भ्रष्टाचार , नवी क्रांती याबाबतचे पुस्तक नसून एका मुलीला प्राप्त करण्यासाठी दोन मित्रांमध्ये असणा-या स्पर्धेबाबतचे वाटते.   फाईव्ह पॉईंट समवन या सारख्या प्रचंड गाजलेल्या पुस्तकाचे चेतन भगत हे लेखक आहेत. सहसा पुस्तके वाचण्याच्या फंदात न पडणारे अनेक तरुण त्यांचे पुस्तक आवडीने वाचतात. त्याची आतुरतेने वाट पाहत असतात. त्यामुळे तरुणाईची 'भाषा' समजणारा लेखक म्हणून चेतन भगत यांचे नाव घेतले जाते. त्याच चेतन भगत यांनी  निराश केले आहे. मळलेली वाट सोडून  एका नव्य वाटेवर चालणारी, प्रस्थापित रचनेच्या विरुद्ध काही तरी वेगळे करण्याची धमक दाखवणा-या व्यक्ती हे आजच्या तरुणाईचे आयडॉल आहेत. अण्णा हजारे किंवा स्टीव्ह जॉब्ज यांना गेल्या काही महिन्यात ज्या पद्धतीने तरुणाईने उचलून धरले त्यातून हे सिद्ध होते. चेतन भगत यांनाही आपल्या या पुस्तकातून वास्तवदर्शी पुस्तक लिहण्याची चांगली संधी होती. मात्र त्या मार्गावर फार न जाता केवळ त्या वेगळ्या वाटेचे मार्केटिंग करत त्यांनी एक साचेबद्ध पुस्तक सर्वांसमोर ठेवले आहे. त्यामुळे भविष्यात निर्माण होऊ शकेल अशा  एका नव्या मसालापटाची कथा आपण या पुस्तकात वाचली इतकेच समाधान या पुस्तकातून होऊ शकेल.